Türkiye Ekonomisi 2024 Yılı İkinci Çeyrek Büyüme Verileri
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2024 yılının ikinci çeyreğine ilişkin dönemsel gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) verilerini yayımladı. Verilere göre Türkiye ekonomisi, bu çeyrekte %2,5 oranında büyüme gösterdi. Çeyreklik bazda ise büyüme oranı %0,1 olarak belirlendi. Bu büyüme, birçok faktörün etkisiyle gerçekleşti; ancak, iç tüketimdeki zayıflama ve dış talepteki duraklama, büyümeyi sınırlayan unsurlar arasında yer aldı.
Kişi Başına GSYH ve Tüketim Harcamaları
Kişi başına GSYH, 2023 yılında cari fiyatlarla 311 bin 109 TL, ABD doları cinsinden ise 13 bin 243 dolar olarak hesaplandı. Yılın ilk çeyreğinde güçlü bir ivme yakalayan tüketim harcamaları, ikinci çeyrekte yalnızca %1,6 oranında bir artış gösterdi. Bu, 2020 yılındaki pandemi döneminden bu yana iç tüketimde gözlemlenen en düşük büyüme oranı olarak kaydedildi. Tüketim harcamalarındaki bu zayıflama, hanehalklarının gelirlerinde yaşanan dalgalanmalar ve artan enflasyonun etkisiyle ilişkilendirilmektedir.
Kamu Harcamaları ve Dış Talep
Kamu harcamaları da aynı dönemde %0,7 oranında bir artış kaydetti. Bunun yanı sıra, dış talep açısından bakıldığında, Türkiye’nin ihracat büyümesi neredeyse durma noktasına gelirken, ithalat da tüketime paralel olarak %5,7 oranında geriledi. Dış ticaretteki bu olumsuz durum, uluslararası piyasalardaki belirsizlikler ve rekabet koşullarının zorlaşması ile açıklanabilir. Ayrıca, stoklarda ikinci çeyrekte %0,5’lik bir artış gözlemlendi, bu da firmaların gelecekteki talep belirsizliklerine karşı önlem alma çabalarını yansıtıyor olabilir.
Sektörel Büyüme Oranları
GSYH’yi oluşturan faaliyetler arasında, 2024 yılının ikinci çeyreğinde diğer hizmet faaliyetleri %7,4, inşaat %6,5, tarım sektörü ile gayrimenkul faaliyetleri %3,7, bilgi ve iletişim ile finans ve sigorta faaliyetleri %3,4, kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri %3,2, hizmet sektörü %2,9 oranında büyüme kaydetti. Ancak sanayi sektörü %1,8 oranında daralma yaşadı. Bu durum, sanayi üretiminde yaşanan sıkıntılar ve maliyet artışlarıyla doğrudan ilişkilidir.
Sanayi Sektöründeki Daralma ve Hizmet Sektöründeki Büyüme
Yılın ikinci çeyreğinde sektörel bazda büyümeye bakıldığında, birçok sektörde yavaşlama görülürken, sanayi sektörü ciddi bir daralma yaşadı. TÜİK verilerine göre sanayi sektörü ikinci çeyrekte %1,8 oranında küçüldü. Bu, 2022 yılının dördüncü çeyreğinden bu yana en kötü sanayi performansı olarak kaydedildi. Öte yandan, hizmet sektörü ivme kaybetse de büyümesini sürdürdü ve ikinci çeyrekte %2,9 oranında büyüme kaydetti. Ancak bu büyüme, salgın yılının üçüncü çeyreğinden bu yana en yavaş gerçekleşen büyüme oldu. Hizmet sektöründeki bu büyüme, özellikle turizm ve ulaştırma alanlarında yaşanan toparlanma ile desteklendi.
Emeğin ve Sermayenin GSYH İçindeki Payı
İşgücü ödemelerinin cari fiyatlarla Gayrisafi Katma Değer içerisindeki payı, geçen yılın ikinci çeyreğinde %33,8 iken, 2024 yılında %40,8 olarak yükseldi. Bu durum, işgücü maliyetlerinin artması ve çalışanların gelirlerinde yaşanan artışın bir sonucu olarak değerlendirilmektedir. Diğer yandan, net işletme artığı/karma gelirin payı ise %44,6 iken %37,4 seviyesine geriledi. Bu değişim, işletmelerin kârlılığında yaşanan sıkıntıları ve artan maliyet baskılarını göstermektedir.
Sonuç
Kısacası, 2024 yılının ikinci çeyreğine ait büyüme verileri, Türkiye ekonomisinde hem iç tüketimde hem de dış talepte yaşanan zorlukları gözler önüne sermektedir. Gelecek dönemlerde, bu dinamiklerin nasıl şekilleneceği ve ekonominin sürdürülebilir büyüme için hangi adımları atacağı büyük önem taşımaktadır. Ekonomik istikrarın sağlanması, işgücü verimliliğinin artırılması ve dış ticaretin canlandırılması, Türkiye’nin ekonomik büyüme hedeflerine ulaşabilmesi için kritik öneme sahiptir.
