Türkiye’nin Uluslararası Yatırım Pozisyonu (UYP) Durumu
Türkiye’nin yurtdışı varlıkları ile yurtdışına olan yükümlülükleri arasındaki fark olarak tanımlanan net Uluslararası Yatırım Pozisyonu (UYP), 2023 yılının sonuna göre önemli bir değişim göstererek eksi 276 milyar dolardan eksi 328 milyar dolara yükselmiştir. Bu durum, Türkiye ekonomisinin dış kaynaklara olan bağımlılığını ve yurtdışındaki yükümlülüklerin artışını gözler önüne sermektedir.
Merkez Bankası, Uluslararası Yatırım Pozisyonu verilerini düzenli olarak yayımlamakta ve bu veriler, ülkenin dış ekonomi politikalarının belirlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Yurt dışına olan yükümlülüklerin 670 milyar dolara ulaşması, Türkiye’nin uluslararası finansal sistemdeki yerini ve dış ticaret ilişkilerini doğrudan etkilemektedir.
Yurt Dışı Varlıklar ve Yükümlülükler Üzerine Analiz
Merkez Bankası’nın verilerine göre, Türkiye’nin yurtdışı varlıkları 2023 yılı sonunda 341,7 milyar dolara ulaştı. Bu, bir yıl içerisinde yüzde 2,7 oranında bir artış anlamına gelmektedir. Ancak aynı dönemde, yurtdışına olan yükümlülükler yüzde 10,1 oranında artış göstererek 670,2 milyar dolara yükselmiştir. Bu durum, net UYP’deki açığın artmasına neden olmuştur.
Varlıkların ve Yükümlülüklerin Alt Kalemleri
Yurt dışı varlıkların alt kalemlerine bakıldığında, rezerv varlıklar kaleminin 2023 yılı sonuna göre yüzde 1,4 oranında artışla 142,9 milyar dolara ulaştığı görülmektedir. Ayrıca, diğer yatırımlar kalemi de yüzde 2,4 oranında artarak 127,4 milyar dolar seviyesine çıkmıştır. Bu artışlar, Türkiye’nin döviz rezervlerini güçlendirmek ve dış finansman ihtiyacını azaltmak için atılan adımların bir yansımasıdır.
Yükümlülükler alt kalemleri incelendiğinde, doğrudan yatırımların piyasa değeri ile döviz kurlarındaki değişimlerin etkisiyle 2023 yılı sonuna göre yüzde 23,6 oranında artışla 188,0 milyar dolar seviyesine ulaştığı görülmektedir. Portföy yatırımları ise yüzde 24,8 oranında artarak 119,7 milyar dolara çıkmıştır. Bu durum, uluslararası yatırımcıların Türkiye’ye olan ilgisinin arttığını göstermektedir.
Yurt Dışı Yatırımların Detayları
- Hisse Senedi Stoku: Yurt dışı yerleşiklerin hisse senedi stoku, 2023 yıl sonuna göre yüzde 34,6 oranında artışla 39,8 milyar dolara ulaştı.
- DİBS Stoku: Yurt dışı yerleşiklerin mülkiyetindeki Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) stoku, yüzde 298,2 oranında artışla 10,5 milyar dolara yükseldi.
- Hazine Tahvilleri: Hazine’nin tahvil stoku (yurt içi yerleşiklerce alınan tahvil stoku düşüldükten sonra) yüzde 4,5 artışla 44,4 milyar dolara ulaştı.
Diğer Yatırımlar ve Kredi Stoku
Diğer yatırımlar kalemi, 2023 yılı sonuna göre yüzde 0,5 oranında artarak 362,4 milyar dolara ulaştı. Yurt dışı yerleşiklerin yurt içi yerleşik bankalardaki yabancı para mevduatı, 2023 yılı sonuna göre yüzde 5,6 oranında azalarak 40,8 milyar dolara düşerken, Türk Lirası mevduatı yüzde 30,5 oranında artarak 22,2 milyar dolara çıktı. Bu durum, yerli yatırımcıların döviz yerine TL’yi tercih etmeye başladığını göstermektedir.
Bankaların toplam kredi stoku yüzde 5,8 oranında artarak 66,3 milyar dolara ulaştı. Ancak diğer sektörlerin toplam kredi stoku yüzde 1,1 oranında azalarak 100,1 milyar dolara düştü. Bu, ekonomik belirsizliklerin ve yüksek faiz oranlarının kredi talebini olumsuz etkilediğini göstermektedir.
Sonuç ve Değerlendirme
Türkiye’nin net UYP’sindeki açık, dış yatırımların ve yükümlülüklerin artmasıyla birlikte büyümektedir. Bu durum, Türkiye ekonomisinin uluslararası piyasalardaki rekabet gücünü etkileyebilir. Ekonomik istikrarın sağlanması ve dış finansman ihtiyacının azaltılması amacıyla, yurt içi tasarrufların artırılması ve yerli yatırımların teşvik edilmesi önem arz etmektedir. Bu bağlamda, Türkiye’nin dış ticaret politikalarının gözden geçirilmesi ve sürdürülebilir bir büyüme stratejisinin benimsenmesi gerekmektedir.
